ՎԵՐԱԴԱՌՆՈՒՄ ԵՆ ՄԱՐԴԻԿ, ՈՎՔԵՐ ՈՒՆԵՆ ՈՐՈՇԱԿԻ ԳՈՒՄԱՐ, ՍԱԿԱՅՆ ԾԱՆՈԹ ՉԵՆ ԱՇԽԱՏԱՇՈՒԿԱՅԻՆ, ԲԻԶՆԵՍ ՌԻՍԿԵՐԻՆ

Լեհաստանում մի քանի տարի ապօրինի ապրած 52-ամյա Ազատ Խաչատրյանը պատմում է, որ Հայաստանում հարմար ոչ մի գործ չգտնելով, որոշեց մեկնել արտերկիր. «Լեհաստանում ապրում էի ուրիշի փաստաթղթերով: Աշխատում էի առանց հանգստյան օրերի` օգնելով Հայաստանում բնակվող ընտանիքիս։ Ասել, թե ամեն ինչ հարթ էր, սխալ է. դժվարություններն ամեն քայլափոխի հետապնդում էին ինձ: Սակայն այն փաստը, որ ընտանիքիս ապրուստի հիմնական միջոցը ես էի հոգում, ստիպում էր անտեսել բոլոր դժվարությունները: Մի օր էլ կատարվեց այն, ինչից այդքան վախենում էի. ինձ այդ երկրից արտաքսեցին…»:
Անօրինական միգրանտների այս խմբի` անօրինական աշխատողների վերաբերյալ վիճակագրական տվյալները, ի տարբերություն ապաստան հայցողների, մոտավոր են: Հասկանալի պատճառներով այս անձինք խուսափում են իշխանությունների հետ հարաբերություններ ունենալուց և ոչ մի տեղ չեն հաշվառվում:
Գեղարքունիքի մարզպետարանի տրամադրած տվյալներից տեղեկանում ենք, որ Մարտունի քաղաքում տղամարդ բնակչության 60 տոկոսը պարբերաբար արտագնա աշխատանքի է մեկնում, մեծ մասը` ՌԴ։ Շատերն ընդհանրապես տեղյակ չեն ՌԴ-ում գործող օրենքներին: ՀՀ քաղաքացիներն առավել քիչ խնդիրներ կունենան տեղի իրավապահ, ինչպես նաև միգրացիոն հարցերով զբաղվող մարմինների հետ, եթե իրազեկ լինեն ՌԴ-ում գործող նոր օրենսդրությանը:
ՈՒսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ շատերը միգրացիոն հարցերի առնչությամբ չունեն բավարար տեղեկացվածություն: Մարդիկ երկար տարիներ ապրելով օտար երկրներում` կտրվում են Հայաստանից, անտեղյակ են լինում երկրի նոր օրենքներին, կորցնում են սոցիալական բոլոր կապերը:
Հայաստանից մարդկանց արտագաղթը խորացավ և մեծ չափերի հասավ անցյալ դարի 90-ական թվականներին: Հացի խնդրի լուծումն այժմ էլ մարդկանց զգալի մասը տեսնում է արտերկրում` համարելով դա իրավիճակից փրկություն:
Ըստ սոցիոլոգ Գևորգ Պողոսյանի` ոչ մի հայ ընտանիք կամ հայ մարդ չէր ցանկանա հայտնվել ապօրինի միգրանտի կարգավիճակում: Եթե պատկերացնեն, թե ինչ չարչարանքների և վիրավորանքների են հանդիպելու, այստեղից ընդհանրապես չեն գնա:
ՀՀ տնտեսությունը գնալով զարգանում է, սակայն չի նվազում արտագնա աշխատանքի մեկնողների թիվը: Միգրանտների սպասարկման կենտրոնի անցկացրած սոցիոլոգիական հետազոտության արդյունքների համաձայն, հարցվածների 55 տոկոսի կարծիքով, ապաստան հայցող մարդիկ կարող են աշխատել, 58 տոկոսը համոզմունք է հայտնել, որ այդ երկրներում աշխատելու համար հատուկ թույլտվություն պետք չէ, իսկ 4 տոկոսը վստահ է, որ անօրինական ճանապարհներով արտերկրում հայտնվածներին, ի վերջո, հաջողվում է այնտեղ հիմնավորվել: 61 տոկոսն էլ ցանկություն է հայտնել լրացուցիչ տեղեկություններ ստանալ օրինական միգրացիայի և աշխատանքային միգրացիայի հնարավորությունների մասին:
Ակնհայտ է, որ բնակչության տեղեկացվածության բարձրացումը նախապայման է տեղաշարժի կանխարգելման, աշխատանքային միգրացիայի ամբողջական պատկերացման:
Չնայած օտարերկրյա պետություններում առանց թույլտվության գտնվող անձանց հետընդունման մասին ստորագրվող համաձայնագրերին, «Արտագնա աշխատանքների կազմակերպման մասին» ՀՀ օրենքի նախագծին, իրականացվող մի շարք ծրագրերին` միգրացիային առնչվող խնդիրները շարունակում են մնալ օրակարգային:
«Եվրասիա համագործակցություն» հիմնադրամն էլ 2007 թվականից, մեկ տարի տևողությամբ, իրականացրել է անօրինական միգրացիայի կանխարգելմանն ուղղված ծրագիր, որի առանցքն են եղել աշխատանքային միգրացիան և դրան առնչվող մի շարք միջոցառումներ: Հիմնադրամը ֆինանսավորել է յոթ նմանատիպ ծրագրեր, որոնք իրականացվել են ռեսուրս կենտրոնների միջոցով:
Ծրագրի ավարտից հետո էլ շարունակվում են աշխատանքները, որովհետև տարածաշրջանում առկա են տարաբնույթ խնդիրներ, քաղաքացիներն էլ, թե՛ մեկնող, թե՛ վերադարձող, կարիք ունեն խորհրդատվության:
Վերադառնում են մարդիկ, ովքեր ունեն որոշակի գումար, սակայն ծանոթ չեն աշխատաշուկային, բիզնես ռիսկերին, երեխաներն էլ կարիք ունեն լրացուցիչ ուսուցման, կա միջավայրին հարմարվելու խնդիր: Շատերն էլ կրկին վերադառնալու են այնտեղ, որտեղ տարիներ շարունակ ապրել և աշխատել են: Այս ամենը պահանջում է շարունակական գործընթաց, որն արդեն ապահովվելու է տեղական հնարավորությունների միջոցով:
«Արդեն 6 ամիս է` իմ հայրենիքում եմ։ Չեմ հարմարվում, խնայողություններս էլ արդեն սպառվել են: Կրկին մեկնելու ճանապարհներ եմ որոնում։ Սակայն ինքս էլ չգիտեմ` ո՞ւր և ինչպե՞ս... Ի՞նչ է սպասում ինձ և իմ ընտանիքին ապագայում»,- մտահոգ ասում է պանդուխտի ցուպը կրկին ձեռքն առած Ազատ Խաչատրյանը:
Մեկնելու ճանապարհները կանխելու համար ծրագիր են իրականացնում «People in Need» չեխական կազմակերպության հայաստանյան մասնաճյուղը, ՄԱԿ-ի հայկական ասոցիացիան` Եվրոպական հանձնաժողովի և Չեխիայի կառավարության ֆինանսավորմամբ: Այն «Միգրացիայի և ապաստանի ոլորտում 3-րդ երկրների համագործակցության» թեմատիկ ծրագրի «Հայաստանում միգրացիոն հոսքերի կառավարման հզորացում» նախագիծն է:
Տեսնենք` ի՞նչ կտա այդ նախագիծը:
Հասմիկ ՄՈՎՍԻՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ